Նամակ, գտնված թշնամու սպ անված զինվորի գրպանից։

«ՆԱՄԱԿ ԴԺՈԽՔԻՑ…» «Բարև Զուլֆիա, իմ սեր: Իրադարձությունները զարգանում են այնպիսի հունով, որ ամենայն հավանականությամբ սա իմ վերջին նամակն է քեզ։ Բայց դու այն չես ստանա: Դժոխքից նամակներ չեն հասնում: Իսկ մենք ամենաիսկական դժոխքում ենք: Իզուր քեզ չլսեցի եվ զորակոչից առաջ չփախա Մոսկվա։

Հավատացի մեծաբերան ղեկավարներին, որոնք հավաստիացնում ենք, թե մենք արդեն հաղթած ենք ու սեպտեմբերի քսանութին թեյ ենք խմելու Խանքենդիում (Ստեփանակերտ): Անցել է մեկ շաբաթ: Մենք նույնիսկ մեկ մետր առաջ չենք շարժվել: Օրեկան 2 անգամ մեզ ինչ որ դե ղահաբեր են տալիս խմելու ՝իբր մարտական ոգին բարձացնելու նպատակով: Առաջին օրը խմելուց հետո հասկացա, որ հոգեմետ դեղ է:

Խմելուց հետո կարծես երազում լինեի: Բոլորովին այլ իրականություն , որտեղ ոչ մի բան չես զգում: Կամքդ պարալի զացվում է: Հրամայում են գր ոհել, գրո հում ենք, սակայն ապարդյուն, միայն զո հերի քանակն է ավելանում մեր կողմից: Ես դադարել եմ դեղահաբերն ընդունել: Միտքս ուզում եմ պայծառ պահել: Մեր կողմից հայերի դիրքերի վրա անդադար դժոխքային կ րակ ու բո ց ենք թափվում՝ հրթ իռներ, հրե տանային ար կեր, բայց նրանք չեն նահանջում: Ես նման բան կյանքումս չեմ տեսել: Մինչ ռազմաճակատ գալս ես ատում էի հայերին: Հիմա վախենում եմ նրանցից նույնիսկ թաքուն նախանձում: Ինչպես կռվել մի ազգի դեմ, որը հանուն մի թիզ հողի պատրաստ է զ ոհաբերել իրեն: Մեր շարքերն անդադար համալրվում են զինվորներով ու զին տեխնիկայով, բայց նույն արագությամբ էլ պակասում ու սպ առվում:

Խոստացել էին իսլամիստ գրո հայիններով մեր դիրքն ամրապնդել, սակայն տեղ չհասան: Հայերը հրե տանու միջոցով ոչնչ ացրել էին մեր կողմը շարժվող իսլամիստների շարասյունը: Մեր ղեկավարության համար մենք թն դանոթային միս ենք, ոչ ավելին: Մեր վիրա վորները մա հանում են, այդպես էլ օգություն չստանալով թիկունքից: Մա հացածների դ իերը չեն հավաքում, որ նոր ժամանող զինվորը նրանց քանակը տեսնելով փախուստի չդիմի: Մեր հրետանին ռմբ ակո ծում էի ոչ միայն հայերի, այլև մեր դիրքերը: Երեկ տասից ավելի զո հ տվեցինք, քանի որ մեր հրե տանու կողմից բաց թողնված ար կերից երկուսն ընկան մեր դիրքերի վրա:

Իսկ հայերը շարունակում են կռ վել: Երկու օր առաջ մեր հետախ ույզները ծանր վի րավոր երիտասարդ հայ զինվոր էին գտել: Երևի կլիներ 19-20 տարեկան: Մերոնք ուզում էին, որ հայը տեսախցիկի առաջ հայտարարի, թե Ղարաբաղն ադրբեջանցիերի հողն է, որ իրեն ստի պել են կռ վելու մեր դեմ: Եթե ասեր ինչ պետք է խոստանում էին նրան թիկունք ուղարկել հոգ տանել նրա մասին: Չհամաձայնվեց:

Սկսեցին անմարդկային կտ տանքների ենթարկել։ Մարդկային բանականությունը ի զորու չէ դա ընկալելու: Միայն վա յրի գա զանը կարող է այդպես վարվել: Հայ զինվորն այդպես էլ ոչինչ չասաց: Չխնդրեց, որ կյանքը խնայեն, կամ դադարեցնեն տանջանքները: Մռնչում էր վի րավոր առյուծի պես, բայց այդպես էլ ոչ մի բառ չասաց: Մա հացավ աչքիս առաջ: Հայ զինվորի այդ արարքը մեզ ավելի մեծ սար սափի մատնեց: Մենք հասկացանք թե ում դեմ ենք կռ իվ ելել:

Ես հասկացա, որ մենք կռ վում ենք չմա հանալու, իսկ հայերը միայն հաղթելու համար և եթե դրա գինը նրանց կյանքն է, ապա նրանք պատրաստ են այն զո հաբարելու: Զուլֆիա, իմ սեր, կյանքում ամենասարս ափելի բանը մ ահը չէ, այլ այն, որ մա հանում ես հանուն ոչնչի: Ես նախանձում եմ հայերին, որոնք գիտեն թե ինչի համար են կռ վում և զո հվում: Ես չգիտեմ: Չգիտեն նաև իմ հետ կռ վող բազմաթիվ զինվորներ եվ սպաներ: Սա մեր հողը չէ: Սա մեր պատ երազմը չէ:

Մեր դիրքերից քիչ հեռու մի կիսաք անդ քրիստոնեական վանք կա: Մնացել է միայն ներսի պատերը: Այնտեղ մերոնք ռազ մամթերք են պահում և հոգում բնական կարիքները: Մեզ համոզում էին թե քրիստոնեական վանքերը հայերինը չեն, այլ մեր նախնիներինը : Եթե դրանք ադրբեջանական վանքեր ու սրբատեղիներ լինեին, մենք այն որպես զուգարան չէինք օգտագործի:

Այստեղ նաև խաչքարներ կան որոնց վրա հայերեն տառեր են փորագրված: Մեր հայերեն իմացող հետախույզներից մեկը դա հաստատեց, բայց խնդրեց, որ այդ մասին հրամանատարին չասեմ: Հրաման ենք ստացել մեկ ժամից կրկին գ րոհելու հայերի դիրքերը: Հավանաբար սա կլինի մեր վերջին գր ոհը: Ես չեմ վախենում դժոխք ընկնելուց, քանի որ արդեն դժոխքում ենք:

Երբ մա հվանս լուրը կստանաք, ձեզ վստահաբար կասեն, թե ձեր որդին ու ամուսինը հայրենիքը պաշտպանելիս ընկան հերոսի մա հով։ Չհավատաս: Ես հերոս չեմ ու սա իմ հայրենիքը չէ: Հուսով եմ Ալլահը բարեգութ կգտնվի իմ հանդեպ և կմա հանամ հեշտ մա հով: Ես կկարոտեմ քեզ, Զուլֆիա:» Հարություն Ղուկասյան